صنایع دستی
صنایع دستی
با شکل گیری روستاها و یکجا‌نشینی به واسطه کشاورزی و دامپروری، موجب شد که بشر به ساخت فرآورده هایی زیبا و کارآمد روی آورد. به این فرآورده های دست ساز صنایع دستی می‌گویند. از جمله مهم‌ترین و اصیل‌ترین محصولات ارائه شده توسط هر کشوری صنایع دستی می‌باشد. این محصولات در عین زیبایی، در زندگی روزمره کارایی دارند و توسط افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر بخواهیم صنایع دستی را تعریف کنیم، تعاریف گوناگونی را می‌یابیم که در ادامه به برخی از این موارد می‌پردازیم:
صنایع دستی به بخشی از هنرهای سنتی گفته می‌شود که آمیخته هنر با فنون و مهارت‌های صنعتی است و موجب ساخت فرآورده‌‌هایی می‌شود که قابلیت تکثیر و استفاده در زنگی فردی و جمعی بشر دارد.
صنایع دستی ایران قدمت کهن دارد و شامل رشته های مختلفی است که فرآورده های زیبایی ارائه می‌کند. این صنایع ترکیبی از هنر و ذوق زیبا شناختی و خلاقیت اقوام ایرانی است که توسط مردم تولید شده است و دارای کاربرد و بهره می‌باشد.
ویژگی‌های صنایع دستی
- از ابزار ساده ساخته شده‌اند.
- نسبت به دیگر صنایع از دانش ساده‌تری ساخته شده‌اند و به راحتی می‌توان دانش و تجربیات مربوط به صنایع را منتقل کرد.
- صنایع دستی گوناگون با هم متفاوت هستند و شبیه یکدیگر نیستند و در زنگی روزمره دارای جنبه کاربردی و زیبایی هستند.
- این محصولات الهام گرفته از آداب، رسوم منطقه، اعتقاد، باورها و فرهنگ هر جامعه است.
- مواد اولیه این محصولات به راحتی از منابع داخلی هر کشوری تامین می‌شود.
- این محصولات فرهنگی و هنری هستند و می‌توان آن‌ها را در بازار جهانی عرضه کرد و به فروش رساند.
- سرمایه گذاری در آن سود بالایی دارد و می‌تواند برای منطقه تولید کننده ارزش افزوده بالای تولید را به همراه داشته باشد.
- به راحتی می‌توانید کارگاه صنایع دستی را ایجاد و توسعه دهید.
انواع صنایع دستی
صنایع دستی هر کشور نشانگر فرهنگ و هنر و ذوق مردمان آن کشور است که در تولیدات مختلف نمایان شده است. در ادامه این مطلب انواع صنایع دستی ایران را توضیح خواهیم داد. اما اگر دقت کرده باشید هنر و ذوق ایرانیان از دیرباز زیاد بوده است و به صورت کامل در یک مقاله نمی‌توان به کلیه این موارد پرداخت. اما سعی بر آن داریم تا حد ممکن توضیحات کاملی در این مقاله ارائه دهیم.
صنایع دستی ایران
صنایع دستی به مجموعه تولیداتی می‌گویند که توسط مردم یک منطقه به صورت دستی تولید می‌شوند و ویژگی‌های قومی و جغرافیایی و فرهنگی آن منطقه را بازگو می‌کند. احتمالا شما با صنایع دستی ایران آشنایی دارید حتی این موارد را از نزدیک دیده و لمس کرده‌اید. ایران قبایل متعددی دارد که فرهنگ و سلایق متفاوتی دارند که موجب ایجاد صنایع دستی متعدد و متفاوت شده است. در حال حاضر افراد زیادی در تولید صنایع گوناگون در ایران مشغول به فعالیت می‌باشند. حتی برخی از آن‌ها به صورت اجدادی به آن فعالیت پرداخته‌اند.
انواع صنایع دستی ایران
همانطور که گفته شد صنایع دستی ایران انواع مختلفی دارد که از جنبه های متفاوتی همچون جغرافیا، تکنیک ساخت، کاربرد و غیره می‌توان آن ها را دسته بندی کرد. در این مقاله قصد داریم انواع صنایع دستی ایران را بر حسب تکنیک ساخت توضیح دهیم:
هنر صنایع دستی روی فلز ( فلز کاری):
در این دسته از هنرها از فلز استخراج شده از دل زمین برای ایجاد هنرهای زیبا استفاده می‌شود. هزینه ایجاد صنایع دستی در این دسته بالا است و موجب حساسیت بیشتر این هنرها می‌شود. برخی از این هنرها عبارتند از:
هنر ملیله سازی:
ساخت مهره‌هایی ظریف ملیله برای استفاده بر روی پارچه و لباس.
هنر مسگری: ساخت ظروف مسی و سپس پرداخت آن با فیروزه و حکاکی.
هنر قلم زنی: ایجاد نقوش زیبا بر روی فلزات.
انواع دیگر آن عبارتند از: زرگری، دوات گری وغیره.
هنر صنایع دستی روی شیشه ( شیشه گری):
در این هنر با کمک شیشه به خلق آثار زیبا و بدیع پرداخته می‌شود. از جمله موارد این هنرها می‌توان به هنرهای بدیع زیر اشاره کرد:
هنر بلور سازی: از شیشه فشرده و به نسبت مقاوم برای ساخت ظروف زیبا استفاده می‌شود.
هنر ویترای: برای زیبا سازی درب و پنجره‌ها و محیط از شیشه‌های رنگین استفاده می‌شود.
هنر صنایع دستی روی چوب:
هنرهای چوب کاری در بین مردم از محبوبیت بالایی برخوردار بوده است. چوب از جمله متریالی است که بیشترین کارایی را در زندگی بشر داشته است و برای روشن کردن آتش و تیر چوبی خانه ها و صنایع دستی مختلف کاربرد داشته است. در زیر مواردی از این قبیل نام برده خواهد شد:
هنر خاتم کاری: در این هنر سطح اشیا با تکه‌های ظریف و کوچک چوب پوشانده می‌شود و هنری بدیع خلق می‌کند.
هنر منبت کاری: ایجاد نقوش زیبا بر روی وسایل چوبی با حجم دادن به چوب.
هنر صنایع دستی مرتبط با کاغذ:
هنرمندان ایرانی سعی بر آن داشته‌اند تا کاغذ را به خوبی بیارایند و نگارش زیبایی داشته باشند و همچنین کاغذ خوبی تولید نمایند. از جمله هنرهای مرتبط با کاغذ به شرح زیر است:
هنر تذهیب: ارزش افزودن و زیبا کردن صفحات کاغذ به وسیله فلزات بسیار زیبا را هنر تذهیب می‌گویند.
هنر کاغذ سازی: تولید کاغذ برتر به گونه‌ای که در دوره عباسی از برترین تولید کنندگان کاغذ بوده است.
هنر خوشنویسی: این هنر به نگارش متون زیبا در صفحات کاغذ گفته می‌شود.
هنر صحافی: اگر صفحات متفاوت را در یک کتاب مدون جمع‌آوری و دسته بندی کنیم، موفق به انجام هنر صحافی شده‌ایم.
هنر نگارگری: در این هنر با استفاده از نقاشی‌های زیبا به صفحات زینت داده می‌شوند.
هنر های مرتبط با پارچه و الیاف:
این دسته دارای تنوع زیادی است و بزرگترین دسته در صنایع دستی ایران محسوب می‌شود. بافته‌های این دسته به دو گروه بافته‌های داری و بافته‌های دستگاهی تقسیم می‌شود. بافته های داری عبارتند از:
فرش و قالی: با کمک مواد و ابزارهای لازم ساخته می‌شوند و دسته بندی گسترده‌ای دارد.
گلیم: گلیم انواع یک‌رو و دورو دارد و نقوش قالی بر روی آن کار می‌شود.
زیلو: شبیه به گلیم می‌باشد با این تفاوت که جنس آن بر خلاف گلیم که از پشم بافته می‌شود از پنبه است.
بافته‌های دستگاهی عبارتند از:
گبه بافی: گبه زیر انداز ضخیم که همانند فرش پرزهای بلند دارد ولی ابعاد کوچکتری دارد.
ابریشم بافی: ظریف‌ترین و زیباترین صنایع دستی ایران ابریشم بافی است. از پیله‌هایی که کرم ابریشم به دور خود می‌پیچد نخ ابریشم تولید شده و برای این گونه بافت‌ها استفاده می‌شود.
از دیگر انواع این دسته می‌توان به مواردی از جمله: چادر شب بافی، مخمل بافی، نوار بافی، چفیه بافی، رودوزی( ملیله دوزی، سوزن دوزی، پته دوزی، قلاب دوزی).
صنایع دستی سنگی:
در این هنر با استفاده از سنگ‌های قیمتی، زیورآلاتی زیبا ساخته می‌شود. از جمله موارد آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: سنگ تراشی، خراطی سنگ، معرق، مشبک، حکاکی، فیروزه کوبی، مرصع کاری.
صنایع پوستین دوزی:
مردم اهالی مناطق سردسیر با کمک پوست بره و گوسفند به خلق آثاری بدیع می‌پردازند که از جمله این هنرها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد: نمد مالی، حصیر بافی که هر کدام دارای تنوع هستند.
صنایع دستی چرمی:
این دسته مهم‌ترین صنایع دستی صادراتی ایران است. مصنوعات چرمی در بین مردم پرطرفدار می‌باشد. صنایع دستی به شیوه‌های مختلفی اجرا می‌شود که عبارتند از: حکاکی روی چرم، سراجی، سوخت روی چرم، معرق چرم.
صنایع دستی ایران تنوع بالایی دارد که به برخی از موارد آن در این مقاله پرداختیم که امیدواریم که از این مطلب بهره برده باشید.